Χατζιδάκις Ε' μέρος, + Το χαμόγελο της Τζοκόντας, ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ στην Διευθύντριά μου, κα Β.

Ο καθένας έχει τις προτιμήσεις του...

Μάνος Χατζιδάκις

Η Διευθύντριά μου, η κα Β. έχει κι αυτή τις δικές της...
Όταν δύο προτιμήσεις συμπίπτουν; Τι έχουμε; Μία ανάρτηση με την

Τζοκόντα του Μάνου Χατζιδάκι...

Το χαμόγελο της Τζοκόντας

Κυρίες, κύριοι και αγαπημένα παιδιά... 

Ένα όνειρο... Ένα μουσικό όνειρο...γιατί οι προτιμήσεις δεν κρύβονται!!!

Μάνος Χατζιδάκις - Το Χαμόγελο της Τζοκόντας

ΓΕΝΙΚΑ
Το "Χαμόγελο της Τζοκόντας" αποτελείται από δέκα ορχηστρικά κομμάτια στο ίδιο κλίμα για ορχήστρα 

Μάνος Χατζιδάκις

Ζωγραφικό έργο

Το χρώμα ελληνικό με επιρροές δυτικές.

 Το έργο σαν σύνολο παρουσιάζει τέτοιο μεγάλο πλήθος ιδεών και μουσικών εικόνων που εύκολα εντυπωσιάζει και τον πιο απαιτητικό ακροατή κλασικής μουσικής και όχι μόνον. 

Ο Μ. Χατζιδάκις στο στούντιο με την Χαρούλα Αλεξίου

Ελπίζω να εντυπωσιάσει και σας!!!!

Το χαμόγελο της Τζοκόντας 

Το έργο τελείωσε το 1964, και, σύμφωνα με τον ίδιο τον συνθέτη, αφηγείται τις φανταστικές ιστορίες μίας μοναχικής γυναίκας που ο ίδιος είχε εντελώς τυχαία συναντήσει στη Νέα Υόρκη το Φθινόπωρο του 1963 σε μία φαντασματογορική παρέλαση στην 5η λεωφόρο. 
Μέρος της έμπνευσης του έργου μοιράζεται ένα συγγενικό θέμα του Βιβάλντι... 

Αντόνιο Βιβάλντι,1678 - 1741 

Ο οποίος φοράει περούκα (μόδα της εποχής)

(Ίσως κάτι τέτοιο)

Αντόνιο Βιβάλντι, Φθινόπωρο

από το έργο του: "Τέσσερις Εποχές"

 που "στριφογύριζε" τότε στο μυαλό του συνθέτη με επιμονή, καθώς και το έργο του Ντα Βίντσι "Τζοκόντα" 

Tζοκόντα (Μόνα Λίζα)

του Λεονάρντο Ντα Βίντσι

που είχε δει στο εξώφυλλο ενός βιβλίου σε μία βιτρίνα βιβλιοπωλείου 

Βιβλιοπωλείο Rizzoli, N.Y.,USA

(Ριτσόλι, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ)

περνώντας για να φύγει από την παρέλαση αυτή της 5ης λεωφόρου.

5η Λεωφόρος στην Νέα Υόρκη, ΗΠΑ

Μία λεωφόρος πέντε χιλιομέτρων!!!

Gioconda's Smile(1965) Μάνος Χατζιδάκις:

Σε μια παρέλαση στη Νέα Υόρκη, με μουσικές, με χρώματα και με πλημμυρισμένη από κόσμο την 5η Λεωφόρο, βρισκόμουν μια Κυριακή απόγευμα το φθινόπωρο του 1963 όταν συνάντησα μια γυναικούλα να περπατάει μοναχή με μιαν απελπισμένη αδιαφορία για ότι συνέβαινε γύρω της χωρίς κανείς να την προσέχει, χωρίς κανέναν να προσέχει, μόνη, έρημη μες στο άγνωστο πλήθος, που την σκουντούσε, την προσπερνούσε ανυποψίαστο, εχθρικό, αφήνοντας την να πνιγεί μες στη βαθιά πλημμύρα της λεωφόρου, μέσα στη θάλασσα που ακολουθούσε, μέσα στ' αγέρι που άρχισε να φυσά.

 Έμεινα στυλωμένος, ο μόνος που την πρόσεξε, κι έκαμα να την πάρω από πίσω, να την ακολουθήσω και πλησιάζοντάς την να της μιλήσω, χωρίς να ξέρω τι να της πω, μα ίσαμε ν' αποφασίσω, την έχασα από τα μάτια μου. Έτρεξα λίγο μπρος, ανασηκώθηκα στα πόδια μου για να την ξεχωρίσω, μα η μεγάλη μαύρη θάλασσα του κόσμου την είχε καταπιεί.

 Μέσα μου κάτι σκίρτησε οδυνηρά. Χωρίς να καταλάβω, είχα σταθεί έξω από το βιβλιοπωλείο του Ριτζιόλλι 

 και στη βιτρίνα του, απέναντί μου ακριβώς, βρισκόταν ένα βιβλίο για τον Ντα Βίντσι με την Τζοκόντα στο εξώφυλλο του να μου χαμογελά απίθανα αινιγματική, αυτόματα μεγενθυμένη, όσο η γυναίκα που χάθηκε στο δρόμο. Δεν ξέρω γιατί όλ' αυτά μπερδεύτηκαν περίεργα μέσα μου, μαζί μ' ένα εξαίσιο θέμα του Βιβάλντι που είχα ακούσει πριν από λίγες μέρες και που εξακολουθούσε να επανέρχεται τυραννικά στη μνήμη μου. 

Τα δέκα αυτά τραγούδια γράφτηκαν μ' ένα συγκερασμό απελπισίας και αναμνήσεων. Το θέμα είναι η γυναίκα έρημη μες στην μεγάλη πόλη.Το κάθε τραγούδι είναι κι ένας μονόλογός της, κι όλα μαζί συνθέτουν την ιστορία της. Μια ιστορία σύγχρονη και παλιά μαζί.

Το έργο το ερμηνεύει ορχήστρα με μία ή δύο κιθάρες και μπουζούκι, τσέμπαλο 

Τσέμπαλο με δύο κλαβιατούρες (δύο σειρές με πλήκτρα)

με δύο κλαβιατούρες (με δύο σειρές από πλήκτρα, όπως έχουν κάτι αρμόνια),  

Τσέμπαλο (λεπτομέρεια)

ίσως μαντολίνο, ντραμς,  σαξόφωνο 

Σαξόφωνο

και ίσως μία ή δύο ηλεκτρικές κιθάρες.

 Σε αρκετές περιπτώσεις χρησιμοποιούνται και κλασικοί ήχοι που είναι διαδεδομένοι στη μουσική τζαζ : τρομπέτα με σουρντίνα, 

Τρομπέτα με σουρντίνα

βιμπράφωνο, 

Βιμπράφωνο

κόντρα μπάσσο κ.α.

Το κόντρα μπάσσο 

το μεγαλύτερο όργανο στην οικογένεια του βιολιού!

Εδώ αρχίζει ο μύθος του Μάνου Χατζιδάκι: Οι μελωδίες, άλλοτε θυμίζουν έργα δυτικοευρωπαϊκής μουσικής και άλλοτε ελληνικής λαϊκής μουσικής σε ένα  συνδυασμό που οδηγεί τον ακροατή στην τελειότητα.



ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
Ο  Μάνος Χατζιδάκις εκτός από την πανέμορφη εισαγωγή-σημείωμα, συνεχίζει δίνοντας  κάποιες μικρές σημειώσεις για κάθε ένα κομμάτι του έργου... 

Μάνος Χατζιδάκις

Αυτές οι σημειώσεις δίνουν άλλα φτερά στη φαντασία του ακροατή 
Ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν τεράστια μεγαλοφυΐα.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΜΗΜΑΤΩΝ
ΟΤΑΝ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΤΑ ΣΥΝΝΕΦΑ-Η μελωδία είναι πανέμορφα κλασική και ρέει απίστευτα. 

Όταν έρχονται τα σύννεφα

Τα σύννεφα πυκνά πυκνά μαζεύονται κι απειλούν την ισορροπία μου

σ’ έναν αβέβαιο κόσμο.

Ας μπορούσα να τα σταματήσω…

Ας μπορούσα να διαφύγω μέσα από μια στενή λουρίδα ουρανού.

Που θα με πήγαινε και ποιον θα συναντούσα εκεί;

Όμως τα σύννεφα έχουν μαυρίσει τον ορίζοντα,

την πόλη, την καρδιά μου και κάθε ελπίδα έχει χαθεί.

Τα σύννεφα είναι κατάρα κι απειλή. Τα σύννεφα με σκεπάζουν. Κι είναι σιωπή. 

Όταν έρχονται τα σύννεφα

ΚΟΝΤΕΣΣΑ ΕΣΤΕΡΧΑΖΥ  Η αρχική ιδέα είναι καταπληκτική Η ευαισθησία που εκπέμπουν τα πνευστά είναι συγκινητική. Η συνέχεια είναι ακόμη καλύτερη.

Koντέσσα μίας άλλης εποχής

Η Κοντέσσα Alexander Nikolaevitch Lamsdorff

ΚΟΝΤΕΣΣΑ ΕΣΤΕΡΧΑΖΥ

Απ’ το ανοιχτό παράθυρο μου κοιτάζω τα σύννεφα και πέφτουν στάλες χωρίς να καταλάβω αν είναι απ’ τα μάτια μου ή από τον ουρανό στα λουλούδια που καλλιεργεί στο δικό της παράθυρο η κοντέσσα Εστερχάζυ, ακριβώς κάτω από το δικό μου δωμάτιο. Ο γιος της κοντέσσας, μαθητής που διάβαζε στο παραθύρι, είδε τις στάλες, γύρισε και με κοίταξε και μου χαμογελάει. Η κοντέσσα έκλεισε βιαστικά το παράθυρο, τον πήρε μέσα και του δείξε τα σκυθρωπά πορτραίτα των προγόνων του θυμίζοντας του πως ποτέ ένας Εστερχάζυ δεν χαμογελάει στον ουρανό. 

Κοντέσσα Εστερχάζυ

Μάνος Χατζιδάκις

 Η ΠΑΡΘΕΝΑ ΤΗΣ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ ΜΟΥ - Προσέξτε τη χρήση διαφορετικών εικόνων για την παρουσίαση της ίδιας μελωδίας πολλές φορές. Αυτός είναι ο αληθινός Μάνος Χατζιδάκις ! 

Η Παρθένα της Γειτονιάς μου

με την Ορχήστρα των Χρωμάτων

διευθύνει: Ο Μίλτος Λογιάδης

Την ίδια ώρα οι γείτονες μου, περίεργοι, έκπληκτοι και βιαστικοί, μαζευόντουσαν στην εκκλησιά να δουν το θαύμα που από στόμα σε στόμα είχε μαθευτεί.Η Παναγιά κλαίει.Τρέχω κι εγώ, μ΄από τον κόσμο δεν μπορώ να μπω.Όλοι μιλούν με φόβο και με περιέργεια για το θαύμα.Είναι η μοναδική Παναγία της πολιτείας που κλαίει, κι είναι πολύ για τη μικρή κι ασήμαντη γειτονιά μας.Παρακαλώ για να μ' αφήσουμε να μπω, θέλω να δω, με σπρώχνουν, με πατούν, πονώ, ίσαμε που άρχισα να κλαίω κι εγώ.Μα ξαφνικά σαν μ είδανε να κλαίω, όλοι τους γύρω μου φτιάξανε κύκλο και σιγά σιγά απομακρυνόντουσαν από κοντά μου ταραγμένοι αφήνοντας με μόνη στο κέντρο ενός κύκλου που ολοένα μεγάλωνε, κι εγώ να κλαίω και να γίνομαι ένα μικρό σημάδι της πολιτείας, ενώ αυτοί να φεύγουν και να χάνονται στους γύρω δρόμους ψελλίζοντας: Η Παναγία που κλαίει.

ΒΡΟΧΗ - Με ένα έντονο ρυθμικό στοιχείο και το τέλος είναι υπέροχο 

Βροχή

Η ΒΡΟΧΗ

Τότες με είδε ο ουρανός κι έκλαψε κι αυτός.

Μια καταιγίδα ξέσπασε κραυγάζοντας κι ενώθηκε με τις κραυγές και τις δικές μου και καθενός που βρέθηκε σ΄ αυτή την πόλη μοναχός. Ίσαμε που ένα σφύριγμα σκίζει την πολιτεία στα δύο και ξεψυχάει στα πόδια μου, αφήνοντας να διαφανεί ο παλιός ήχος από ένα τσέμπαλο, που μεσ’ τη νύχτα με οδήγησε στο εσωτερικό ενός σιωπηλού σπιτιού -ενός σπιτιού που κατοικεί η μητέρα μου. 

Βροχή-Μάνος Χατζιδάκις {το Χαμόγελο της Τζοκόντας-by Lina}

Μάνος Χατζιδάκις

 ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ ΜΟΥ -  Αυτό το κομμάτι ταιριάζει πιο πολύ με τη μορφή της "Τζοκόντα" από κάθε άλλο. Αναγεννησιακές επιρροές που τελικά στρέφουν στο αρχικό σημείο συνάντησής τους. Απλά πανέμορφο...

Ο Μάνος Χατζιδάκις με την μητέρα του

Ήρθε βορριάς, ήρθε νοτιάς 

με φωτογραφίες του Μάνου Χατζιδάκι

«Η μητέρα μου είναι γλυκιά και τρυφερή και μ’ αγαπάει», γράφει ο Μάνος Χατζιδάκις στο κείμενο που συνοδεύει το ορχηστρικό του «Προσωπογραφία της μητέρας μου» στο «Χαμόγελο της Τζοκόντα». Και συνεχίζει:
«Θα ’θελε να ’χε σταματήσει ο χρόνος εκείνη τη στιγμή που μ’ έχει αντίκρυ της και με κοιτάζει. Γνωρίζω εκείνη τη στιγμή καλά, μα δεν μπορώ ούτε μπορεί να τήνε σταματήσει.
Κι έτσι θα μείνει πάντα στη μνήμη μας, ευγενική και τρυφερή να καρτεράει μια δυο στιγμές που πέρασαν, μια δυο στιγμές που έζησα μοναδικά για εκείνη».

Προσωπογραφία της μητέρας μου

Μάνος Χατζιδάκις

Σαντορίνη, Ορχήστρα των Χρωμάτων

σε διεύθυνση Μίλτου Λογιάδη

Δεκέμβριος 1999

«Η μητέρα μου ήταν από την Αδριανούπολη», -αναφέρει αλλού ο Χατζιδάκις- «κόρη του Κωνσταντίνου Αρβανιτίδη, και ο πατέρας μου απ' την Μύρθιο της Ρεθύμνου, απ' την Κρήτη. ... Περιέχω μέσα μου χιλιάδες αντιθέσεις κι όλες τις δυσκολίες του Θεού....».



ΤΟ ΚΟΝΤΣΕΡΤΟ - Το αναγεννησιακό κλίμα συνεχίζεται  Το σόλο του όμποε είναι πολύ μουσικό και ταιριαστό. Η όλη εξέλιξη του μέρους είναι μισο-αναμενόμενη και μισο-ξαφνιάζει. Έτσι είναι ο Μάνος Χατζιδάκις.

Κονσέρτο για πιάνο και ορχήστρα,

μίας άλλης εποχής

ΤΟ ΚΟΝΣΕΡΤΟ

Βρίσκομαι σε μιαν αίθουσα συναυλιών. Παίζουν Βιβάλντι και με το πρώτο θέμα βλέπω το κάθισμα πλάι μου αδειανό. Αρχίζω να σε φτιάχνω με την φαντασία μου και να σε βλέπω πλάι μου ν’ακούς μαζί μου μουσική. ‘Όμως έρχεται πάλι το πρώτο θέμα και μου δείχνει το κάθισμά σου αδειανό.

Σε ξαναφτιάχνω με αγωνία και για να μη μου φύγεις πιάνω το χέρι σου και στο κρατώ μες στο δικό μου, ίσαμε που ‘ρχεται ξανά το πρώτο θέμα κι αφήνει άδειο το κάθισμά σου.

Χαϊδεύω τ’ άδειο κάθισμα που ‘ναι ζεστό από το κορμί σου, αρχίζω πάλι πλάι μου να νιώθω την αναπνοή σου, αλλά το πρώτο θέμα οριστικά, τυραννικά κι’ απελπισμένα μου φανερώνει την αλήθεια. Εγώ είμαι μόνος, το κάθισμα άδειο κι εσύ δεν υπάρχεις.

Κονσέρτο 

Μάνος Χατζιδάκις

Ο Κ. ΝΟΛΛ - Περιέχει μελαγχολία. Το σόλο σαξόφωνο σοπράνο δίνει άλλη τροπή. Η υπομονή κάνει θαύματα και σιγά-σιγά η μουσική "λαμπυρίζει" περίεργα. 

O Mάνος Χατζιδάκις διευθύνει...

Ο κ. ΝΟΛΛ

Βγαίνοντας με πλησιάζει ένα ξανθό νέο παιδί. Όλοι από γύρω μας εξαφανίστηκαν και μείναμε μόνο οι δυο, κι αυτός να με κοιτάζει λίγο θλιμμένα και λίγο ειρωνικά. Μου λέγει:

«Είμαι μια περίπτωση Νέου, που θα ‘θελε να σας γνωρίσει». Του απαντώ πως είμαι ολομόναχη και πως δεν είμαι έτοιμη να τον δεχτώ. Κι ήθελα τόσο πολύ μα δεν τολμούσα. Εκείνος μου χαμογέλασε, είπε «Κρίμα», και άφησε στα χέρια μου μια κάρτα του, μα ώσπου να δω τι έγραφε, είχε εξαφανιστεί.

Η κάρτα είχε εξαφανιστεί.

Η κάρτα είχε τυπωμένες δυο μόνο λέξεις: Νολλ, ο Θάνατος. 

Ο κύριος Νόλλ

Μάνος Χατζιδάκις

ΟΙ ΔΟΛΟΦΟΝΟΙ -Το τσέμπαλο  επικρατεί εύκολα υποστηριζόμενο από ξύλινα πνευστά. Η κιθάρα δίνει άλλον τόνο, πιο μαλακό, αλλά ... το αρχικό θέμα μας κυνηγάει ακόμα 

Oι Δολοφόνοι

Μάνος Χατζιδάκις

ΟΙ ΔΟΛΟΦΟΝΟΙ

Αυτόματα γύρω μου αστράψανε φώτα πράσινα, κόκκινα, πορτοκαλιά, ο κόσμος πηγαινοερχόταν, μου ρίχνανε ματιές που με κορόιδευαν, μου τρύπαγαν τα σωθικά, με τις φωνές τους πρόστυχες σκίζαν τα ρούχα μου, περνούσανε βελόνες στο κορμί μου, έτρεχα να γλυτώσω, μα από παντού ξεφύτρωναν οι Δολοφόνοι.

 ΒΡΑΔΙΝΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ - Ήρεμο στην αρχή του με απίστευτα θεματικά ηχοχρώματα...

H Επιστροφή της Νύχτας

Έργο ζωγραφικής του Λεονίντ Αρτέμωφ

ΒΡΑΔΥΝΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Τέλος βρέθηκα στην απομακρυσμένη γειτονιά μου, σκισμένη, ματωμένη και τσακισμένη, χωρίς ζωή, να περπατώ στον έρημο μα γνώριμο μου δρόμο, μ όλα τα σπίτια σιωπηλά, να με κοιτάζουν εχθρικά να προσπερνώ, θλιμμένη αβάσταχτα, γιατί δεν εσταμάτησα τη στιγμή που θέλησε η μητέρα μου, γιατί δεν είπα «ναι» στον κ. Νολλ, γιατί δεν άφησα να μ' αφανήσουν οι δολοφόνοι.Τώρα ένας έναστρος μα παγωμένος ουρανός με συνθλίβει και με κάμει να τρέχω σούρνωντας τα βήματα μου προς το σπίτι μου. 

Βραδυνή επιστροφή

Μάνος Χατζιδάκις

 ΧΟΡΟΣ ΜΕ ΤΗ ΣΚΙΑ ΜΟΥ -  Αρχικά αρκετά σκοτεινό Θ Αργότερα γίνεται πιο κοσμοπολίτικο και "φλύαρο". Αναμφισβήτητα έχει "τζαζ" καταβολές, ειδικά στην ενορχήστρωση. Τελικά η νότα αισιοδοξίας κυριαρχεί και  καταλήγει σε ένα εντυπωσιακό και αντάξιο της όλης σύνθεσης φινάλε.

Xoρός με τη σκιά μου

Μάνος Χατζιδάκις

ΧΟΡΟΣ ΜΕ ΤΗ ΣΚΙΑ ΜΟΥ

Σαν μπήκα σπίτι μου άρχισα να χορεύω.

Ο ήχος μιας μπάντας με παρασύρει.

Σκίζω το τοίχο, βρίσκομαι στους δρόμους, χρωματισμένους εφιαλτικά κι οι μπάντες να χτυπάνε στους ρυθμούς ξέφρενα, ενώ εγώ χάνομαι μέσα στο χρόνο, μόνος, έρημος, μέσα από εκεί που ήρθα, αφήνοντας πίσω μου ένα χαμόγελο παντοτινό στη μνήμη των ανθρώπων.

Γιατί ποτέ κανείς δεν θα γνωρίσει αν ήρθα, αν έφυγα κι αν πράγματι υπήρξα κάποτε τυχαία ανάμεσά τους

Xoρός με τη σκιά μου

Μάνος Χατζιδάκις

Την Ορχήστρα των Χρωμάτων 

διευθύνει ο Μίλτος Λογιάδης

ΤΕΛΙΚΗ ΕΝΤΥΠΩΣΗ
Πρόκειται για σύνθεση με μεγάλη πρωτοτυπία και εξίσου μεγάλη ευαισθησία - αντάξια της μεγαλοφυΐας του πολύ μεγάλου μας συνθέτη...

Μάνος Χατζιδάκις (με αφιέρωση του 1950)

Υπάρχει καταπληκτική τεχνική αρτιότητα...

Το Χαμόγελο της Τζοκόντας

Μάνος Χατζιδάκις

Όλα τα  μέσα χρησιμοποιούνται με την πρέπουσα οικονομία και μουσικότητα και συνεισφέρουν όσο και όπως πρέπει στο ψυχολογικό κλίμα του όλου έργου. Δεν χρειάζεται να πω κάτι άλλο περιττό, πάντα τα σπάνια αριστουργήματα γίνονται φανερά από μόνα τους ! 

Από το ποίημα του Μ. Χατζιδάκι Υγρασία (Μυθολογία)

Παιδί της γης

Παιδί τραγουδισμένο

Έτσι που σε φαντάζομαι

Σαν αστραπή

Μπλέκω τα δάχτυλα

Κλείνω τα μάτια μου

Και σ’ ονομάζω Μουσική

Lampros

Υ.Γ.  Το χαμόγελο είναι για μένα το πρώτο έργο του Χατζιδάκι...το έργο που με έκανε να αγαπήσω την μουσική του!!!
Τίποτα παραπάνω δεν έχω να προσθέσω... Κι έτσι τώρα απολαμβάνω κι εγώ το έργο... μαζύ σας... έτσι απλά!!!

Στοιχεία πήραμε από το artissimo.gr, αλλά για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να κοιτάξετε εδώ 
Τrivia: (κοινώς... λίγο κουτσομπολιό)
και είναι η πρώτη φορά που χρησιμοποιώ σύνδεσμο... 
Η Αρχή είναι το ήμισυ του παντός!!!